Uyku Bozuklukları Nelerdir?
Uyku, kişinin çevre ile iletişiminin kaybolduğu, çeşitli uyaranlarla sona erebilen, periyodik olarak tekrarlayan, geçici bilinçsizlik hali olarak tanımlanır. Temel insan gereksinimlerinden biri olan “uyku” insan yaşamında solunum, yeme, içme ve boşaltım kadar önemli bir fizyolojik gereksinimdir. Uyku bireyi stres ve sorumluluklardan soyutlayarak rahatlatan, ruhsal ve fiziksel yönden dinlendiren, organizma için koruyucu, yenileyici ve toparlayıcı, sağlıklı ve uzun bir yaşam için gerekli olan bir süreçtir. İnsanların gereksinim duydukları uyku süresi; yaş, cinsiyet, hastalıklar, beslenme, aktivite, sağlık durumu, çevresel ortam, yaşam biçimi, ilaç kullanımı, madde kullanımı ve zihinsel stres durumuna göre değişmekte olup, yetişkin insanda 7-9 saat uyku yeterli olmaktadır. Uyku problemi yaşayan bireylerde, işlevsellikte bozulma, hastalıkların seyrinde kötüleşme, bilişsel dengesizlikler, yürüme bozuklukları, yorgunluk, bellek fonksiyon bozukluğu, dikkat dağınıklığı, sinirlilik, huzursuzluk, baş ağrısı, gündüz aşırı uyku hali, gözlerin etrafında mor halkalar ve gözlerde yanma, mide bulantısı, iştahsızlık, halsizlik ve apati gibi birçok olumsuz durum oluşmaktadır. Uyku sorunları yaşam kalitesinin bozulmasına yol açmakta ve bireyin güvenliğini riskli hale getirmektedir.
· İnsomnia (Uykusuzluk): Yeterince uyuyamama veya uykuya dalmada zorluk.
· Hipersomni (Aşırı Uyku): Gündüz aşırı uyuma isteği veya uzun süreli uyku.
· Apne: Uykuda nefes durması, genellikle horlama ile birlikte görülür.
· Narkolepsi: Ani ve kontrolsüz bir şekilde uykuya dalma atakları.
· Parasomniler: Uykuda yürümek, konuşmak veya diğer hareketli davranışlar.
· Karabasan Bozukluğu: Uyku felci ile ilişkilendirilen, uyku sırasında ani bir şekilde uyanma hissi yaşama ve bu esnada hareket edememe, konuşamama.
İnsomnia (Uykusuzluk Bozukluğu)
İnsomnia, bireylerin yeterince uyuyamaması veya uykuya dalmada ve uykuyu sürdürmede zorluk yaşaması durumudur. Bu bozukluk, gece boyunca sık sık uyanma, sabah erken kalkma veya yetersiz uyku kalitesi ile karakterizedir. İnsomnia, stres, kaygı, depresyon, yaşam tarzı faktörleri ve bazı sağlık sorunları gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir.
Hipersomni (Aşırı Uykululuk Bozukluğu)
Hipersomni, aşırı uyku isteği ve gün içinde sürekli yorgunluk hali ile karakterize bir uyku bozukluğudur. Bu durum, genellikle gece uyku süresi yeterli olsa bile, bireyin gündüz aşırı uyuma ihtiyacı duymasıyla kendini gösterir. Hipersomni, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir, örneğin, narkolepsi, depresyon, bazı tıbbi durumlar veya uyku apnesi gibi.
Apne
Apne, uyku sırasında nefes durması veya yüzeysel nefes alma durumunu ifade eder. En yaygın türü uyku apnesidir ve bu durum, uyku sırasında solunumun birkaç saniye veya daha uzun süre kesilmesiyle karakterizedir. Uyku apnesi, genellikle horlama ile birlikte görülür ve kişide gündüz aşırı yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü gibi belirtiler ortaya çıkarabilir.
Narkolepsi
Narkolepsi, bireylerin ani ve kontrolsüz bir şekilde uykuya dalma atakları yaşadığı nörolojik bir uyku bozukluğudur. Genellikle gündüz aşırı uyku hali, uyku felci, hipnogojik halüsinasyonlar ve katapleksi (duygusal durumlarla tetiklenen ani kas gücü kaybı) ile birlikte görülür. Narkolepsi, beyinde uyku düzenini kontrol eden mekanizmaların bozulmasından kaynaklanır ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.
Parasomniler
Parasomniler, uyku sırasında meydana gelen anormal davranışlar veya olayları ifade eden bir terimdir. Bu durumlar, bireyin uyku döngüsü içinde ortaya çıkar ve genellikle uyanıklık sırasında yaşananlarla karıştırılmaması gereken, uyku haliyle ilişkili durumları kapsar. En yaygın türleri şunlardır:
- Uyku Yürüyüşü: Bireyin uyku sırasında yürüyüş yapması veya hareket etmesi, genellikle hatırlanmaz.
- Uyku Konuşma: Kişinin uyku sırasında konuşması; bu konuşmalar genellikle anlaşılmaz veya anlam ifade etmeyebilir.
- Gece Terörü: Kişinin gece aniden korku içinde uyanması, yoğun korku belirtileri göstermesi, ancak uyanıklık sırasında bu durumu hatırlamaması.
- REM Uyku Davranış Bozukluğu: REM uykusu sırasında görülen hareketli davranışlar; birey rüya içeriklerini fiziksel olarak sergileyebilir.
Karabasan Bozukluğu
Karabasan bozukluğu, genellikle uyku felci ile ilişkilendirilen, kişinin uyku sırasında ani bir şekilde uyanma hissi yaşaması ve bu esnada hareket edememe, konuşamama gibi durumlar yaşamalarıdır. Bu durum çoğu zaman korkutucu halüsinasyonlarla birlikte gelir ve uyku sırasında kişinin çevresinde tehditkar bir varlık olduğu hissiyle ortaya çıkabilir.